Adam Chętnik i Jego dziedzictwo

Poznaj życie Adama Chętnika oraz jego wpływ na kulturę kurpiowską.

Przedstawiamy sylwetkę Adama Chętnika, patrona Fundacji.

Adam Chętnik był naukowcem, etnografem, muzealnikiem, twórcą nauki o bursztynie / jantarze, literatem, historykiem i działaczem społecznym. Żyjąc jednak w latach 1885-1967 był wielkim działaczem narodowym zaangażowanym w budowę państwowości polskiej i tożsamości narodowej. Był współtwórcą ruchu ludowego na wsi, współzałożycielem Związku Młodzieży Wiejskiej, współtwórcą JUNACTWA organizacji, która w latach 1912-1917 przygotowywała młodzież polską do służby Ojczyźnie. Był jej wiodącym ideologiem. Junactwo było jedną z organizacji współtworzących w 1917 roku Związek Harcerstwa Polskiego. Był bezpośrednim organizatorem Plebiscytu warmińsko – mazurskiego walcząc z narażeniem życia o polskość tych ziem z brutalnymi Niemcami.

Był posłem na Sejm w latach 1923-1927 z ramienia Związku Ludowo-Narodowego. Po odejściu z sejmu nadal prowadził różnoraką walkę o polskość Warmii i Mazur. Posiadał do swoich działań uprawnienia komisaryczne od Prezydium Rządu i Naczelnego Dowództwa. Wydał w tym czasie wiele książek naukowo – badawczych z zakresu etnografii, bursztyniarstwa, wychowania młodzieży i patriotycznego kształtowania społeczeństwa. Był literatem i historykiem dokumentalistą. W czasie II wojny ścigany przez Niemców karą śmierci ukrywał się i działał w Warszawie pod przybranym nazwiskiem Antoni Chojnowski.

Był żołnierzem AK. Współpracował z rządem na uchodźctwie, organizował tajną działalność na terenach Prus, pisał przyszłe programy rządowe dla wolnej Polski. Był członkiem Głównej Rady Opiekuńczej. Uczestniczył w tajnym nauczaniu. Jednocześnie kontynuował działaność literacko – naukową i jako dokumentalista zapisując w pamiętnikach te dramatyczne dla Polski czasy. Pod niemiecko–hitlerowskim obuchem „, ” Powstanie sierpniowe „. W roku 1927 otworzył A. Chętnik pierwszy w Polsce Skansen Kurpiowski sfinansowany z własnych środków, jako placówkę kultury do kształcenia patriotycznego społeczeństwa. Zniszczony przez Niemców, jako świadectwo polskości był przez Chętnika odbudowywany po wojnie. Tworzył też w tym czasie Muzeum Ziemi w Łomży. Organizował Dział Bursztynu w Muzeum Ziemi w Warszawie i Dział Kurpiowsko – Mazowiecki w Muzeum Kultur Ludowych w Warszawie. 

Adam Chętnik doktoryzował się w 1945r na Uniwersytecie A.Mickiewicza w Poznaniu i również tu się habilitował w 1946 r. pracą o bursztynie pt „Bursztyniarstwo na Kurpiach”. Muzeum Skansen w Nowogrodzie zostało ostatecznie przekazane na rzecz Skarbu Państwa przez Rodzinę
dopiero w 1950 roku. Zbiegło to się z ustawą o przejęciu dóbr kultury
narodowej  przez Państwo.  Adam Chętnik wspólnie z Kolbergiem, Glogerem, Tetmajerem, Chełmońskim jest uznawany za twórcę ” Regionalizmu ” polskiego – kultury ludowej.

Był czynnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Komisji Antropologicznej Towarzystwa Naukowego w W-wie, Towarzystwa Naukowego w Płocku, Towarzystwa Naukowego w Białymstoku, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Delegatem Rady Ochrony Przyrody.

Opracował około 250 prac zwartych / część niewydanych do dziś/, ok 600 artykułów okolicznościowych. Naukowiec, Działacz, Pisarz – Wielki Kurp i Polak Adam Chętnik odznaczony został Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Rodła, Złotą Odznaką za Opiekę nad Zabytkami.

Imię Adama Chętnika noszą Szkoły w Jednorożcu, Ostrołęce, Nowogrodzie, Towarzystwo Naukowe Ostrołęckie. Jest wiele ulic Adama Chętnika. Wydano wiele publikacji na Jego temat/, jak „Adam Chętnik- Kurp i Polak” praca zbiorowa”, Adam Chętnik – patriota, uczony, społecznik, polityk” itp. i kilkadziesiąt innych omawiających Jego życie i dorobek. Wydano wiele reprintów Jego prac i dzieł nieopublikowanych za życia. Podsumowaniem Jego dorobku życiowego jest m.in. podjęta z inicjatywy PSL Uchwała Sejmu z 16 grudnia 2015 r honorująca Jego Osobę, a również pismo Prezesa J. Kaczyńskiego skierowane do Rodziny z okazji 50-lecia śmierci podkreślające znaczenie Chętnika w odrodzeniu się wolnej Polski.

Aktualnie w związku ze 140 rocznicą urodzin Adama Chętnika został On ogłoszony przez Sejmik mazowiecki Patronem Roku 2025 w woj. mazowieckim, również w woj. podlaskim i mieście Ostrołęka. Przygotowywana jest Uchwała w Senacie i Sejmie honorująca Jego Osobę i dorobek. W 2025 roku Instytut Pamięci Narodowej uhonorował Adama Chętnika przyznając mu pośmiertnie tytuł ” Kustosza Pamięci Narodowej „.

Warszawa – 2025 r . opracował Jacek Chętnik / wnuk /
Informacja aktualna dla 140 rocznicy urodzin Adama Chętnika

Więcej informacji na stronie Instytutu Pamięci Narodowej.

18 czerwca 2025 r., na Zamku Królewskim w Warszawie nasz Patron Adam Chętnik został uhonorowany pośmiertnie zaszczytnym tytułem Kustosza Pamięci Narodowej.

Nagrodę odbierał Jacek Chętnik, wnuk Adama Chętnika.

Poznaj życie i dziedzictwo Adama Chętnika.

Adam Chętnik (1885–1967)

Adam Chętnik urodził się 20.12.1885 r. w Nowogrodzie nad Narwią, zmarł 29.05.1967 r.

  • badacz, etnograf;
  • działacz społeczno-oświatowy, propagator kultury narodowej, twórca regionalizmu;
  • pisarz, poeta, publicysta;
  • współtwórca ruchu ludowego na wsi, wychowawca młodzieży, organizator „Teatrów Ludowych”, współorganizator „Związku Młodzieży Wiejskiej”, współzałożyciel junactwa, twórca nauki o bursztynie w Polsce;
  • działacz polityczny – poseł na Sejm 1922–1927 z ramienia Związku Ludowo-Narodowego, współorganizator plebiscytu na Warmii i Mazurach, organizator wieców narodowych;
  • twórca Skansenu Kurpiowskiego w Nowogrodzie i Muzeum Ziemi w Łomży, organizator Działu Bursztynu w Muzeum Ziemi w Warszawie i Działu Kurpiowsko-Mazowieckiego w Muzeum Kultur Ludowych w Warszawie( Muzeum Etnograficzne) ;
  • członek czynny: Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Komisji Antropologicznej Towarzystwa Naukowego w Warszawie, Towarzystwa Naukowego w Płocku, Towarzystwa Naukowego w Białymstoku, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Honorowy Prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, delegat Rady Ochrony Przyrody;

Odznaczenia:

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1923 r.,
  • Złoty Krzyż Zasługi, 1923 r.,
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla muzealnictwa regionalnego, 1966 r.,
  • Złota Odznaka „Za Opiekę nad Zabytkami”, 1966 r.,
  • Medal „Rodła” (pośmiertnie), 1986 r.
  • Tytuł Kusztosza Pamięci Narodowej, 2025, odznaczenie pośmiertne. 

Wielki patriota, wierny chrześcijanin.

Informacje opracował wnuk Jacek Chętnik

Historia i dziedzictwo Adama Chętnika

1885

Rok urodzenia

Adam Chętnik, wybitny etnograf i badacz Kurpi, urodził się w 1885 roku.

2017

Data założenia Fundacji

Fundacja została powołana w 2017 roku przez prawnuczkę Adama Chętnika, Katarzynę Chętnik.

15

Liczba projektów

Do dziś Fundacja zrealizowała kilkanaście inicjatyw promujących kulturę Kurpi.

Adam Chętnik i Jego Dziedzictwo

Poznaj opinie współpracowników naszej Fundacji:

Fundacja z powodzeniem kontynuuje misję swojego patrona Adama Chętnika i wydobywa z kultury kurpiowskiej to, co najcenniejsze. Dba o podtrzymywanie więzi i dialog międzypokoleniowy oraz włącza tradycję Puszczy Zielonej do współczesnego obiegu kultury.

Bartosz Panek

dziennikarz, autor książek

Mam takie swoje ulubione powiedzonko: „Genu nie wydłubiesz!” I oto najlepszy przykład: Adam Chętnik – urodzony 140 lat temu, wybitny etnograf kurpiowski. I jego prawnuczka, Katarzyna Aniela Chętnik, która sto lat później zakłada Fundację jego imienia! Jak widać, sto lat różnicy nie robi różnicy. Ta sama charyzma, to samo poświęcenie i zaangażowanie w pracę dla innych. Miłość do ludzi, ogromny szacunek dla życia, historii, muzyki, śpiewu, wycinanek i wszystkich tradycji kultury kurpiowskiej. Jestem wzruszona, kiedy na to patrzę. Serce rośnie! Powodzenia!

Anna Głogowska

choreografka, aktorka, tancerka

Fundacja im. Adama Chętnika w niezwykły sposób ukazuje piękno kultury kurpiowskiej, wydobywając z jej głębokich korzeni to, co najcenniejsze – tradycję, mądrość przodków i niezwykły dorobek pokoleń. Przez swoje działania łączy to, co dawne, z tym, co nowe – z odwagą i wrażliwością wprowadza kulturę Kurpiów w nowe czasy, nie tracąc przy tym jej duszy.

Fundacja im. Adama Chętnika to most między przeszłością a przyszłością – zbudowany z pasji, dumy i miłości do kurpiowskiej ziemi.

Robert Niedźwiecki

działacz społeczny

error: Content is protected !!